İcra ve İflas Kanunu'na göre ilam niteliğindeki belgeler nelerdir?

İcra ve İflas Kanunu (İİK), alacaklıların haklarını güvence altına alırken, borçluların da yasal çerçevede korunmasını amaçlar. Bu süreçte, alacaklıların başvurabileceği farklı türde icra takipleri bulunmaktadır. İcra takibinin başlatılabilmesi için alacaklının elinde bir ilam veya ilam niteliğinde bir belge bulunması gerekmektedir. Peki, İcra ve İflas Kanunu'na göre ilam niteliğindeki belgeler nelerdir ve bu belgeler icra sürecini nasıl etkiler?

İlam ve İlam Niteliğindeki Belgelerin Farkı

İlam, bir mahkeme tarafından verilen kesinleşmiş bir hükümdür. Bu hüküm, taraflar arasındaki bir uyuşmazlığı kesin olarak çözer ve icra edilebilir bir nitelik taşır. İlam niteliğindeki belgeler ise, mahkeme kararı olmamasına rağmen, kanun koyucu tarafından ilam hükmünde sayılan ve doğrudan icra takibine konu edilebilen belgelerdir. Bu belgeler, alacaklıların mahkeme sürecine girmeden, daha hızlı ve pratik bir şekilde alacaklarını tahsil etmelerini sağlar.

İcra ve İflas Kanunu'na Göre İlam Niteliğindeki Belgeler

İcra ve İflas Kanunu'nda (İİK) sayılan ilam niteliğindeki belgeler şunlardır:

• Noter senetleri: Noter tarafından düzenlenen ve borç ikrarını içeren senetler, ilam niteliğinde belge sayılır. Bu senetler, alacaklıya doğrudan icra takibi başlatma imkanı verir. Özellikle, borcun miktarı, ödeme tarihi ve diğer şartları açıkça belirtilmiş olan noter senetleri büyük önem taşır.
• Kambiyo senetleri: Çek, bono ve poliçe gibi kambiyo senetleri de belirli şartları taşıdıkları takdirde ilam niteliğinde belge olarak kabul edilir. Bu senetlerin vadesi gelmiş ve protesto edilmiş olması gerekmektedir.
• İcra dairelerindeki kefaletler: İcra dairelerinde yapılan kefaletler de ilam niteliğinde sayılır. Bu kefaletler, asıl borçlunun borcunu ödememesi durumunda kefilin sorumluluğunu düzenler.
• Kanun gereğince yetkili makamlarca verilen belgeler: Kanunlarda açıkça belirtilen ve yetkili makamlarca düzenlenen bazı belgeler de ilam niteliğinde kabul edilebilir. Örneğin, bazı kamu kurumlarının düzenlediği ve alacak hakkını gösteren belgeler bu kapsamda değerlendirilebilir.
• Arabuluculuk anlaşma belgesi: 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu uyarınca düzenlenen ve icra edilebilirlik şerhi taşıyan arabuluculuk anlaşma belgeleri de ilam niteliğinde belge olarak kabul edilir.

İlam Niteliğindeki Belgelerin İcra Sürecine Etkisi

İlam niteliğindeki belgelere sahip olan alacaklılar, mahkemeye başvurmadan doğrudan icra takibi başlatabilirler. Bu durum, alacaklılar için zaman ve maliyet avantajı sağlar. Ancak, borçluların da bu takiplere karşı itiraz hakları bulunmaktadır. Borçlu, borcun olmadığına, ödendiğine veya zamanaşımına uğradığına dair itirazlarını icra dairesine bildirebilir. Bu durumda, icra takibi durur ve alacaklının itirazın iptali davası açması gerekebilir.

Özetle, İcra ve İflas Kanunu, alacaklıların haklarını korurken, ilam niteliğindeki belgeler sayesinde icra sürecinin daha hızlı ve etkin bir şekilde işlemesini sağlar. Alacaklıların, ellerindeki belgelerin ilam niteliğinde olup olmadığını ve gerekli şartları taşıyıp taşımadığını dikkatlice incelemeleri, borçluların ise haklarını bilerek itirazlarını zamanında yapmaları önemlidir.