Bir cümlede zarf-fiil nasıl bulunur?
İçindekiler
Türkçe dilbilgisinde cümleleri zenginleştiren ve anlamlarını derinleştiren pek çok unsur bulunur. Bunlardan biri de zarf-fiillerdir. Peki, bir cümlede zarf-fiil nasıl bulunur ve bu fiillerin işlevi nedir? İşte bu soruların yanıtlarını bulacağınız bir rehber!
Zarf-Fiil Nedir?
Zarf-fiiller, fiil kök veya gövdelerine belirli ekler getirilerek oluşturulan ve cümlede zarf (belirteç) görevini üstlenen sözcüklerdir. Diğer bir deyişle, fiillerden türetilirler ancak bir eylemin nasıl, ne zaman, neden veya hangi koşulda gerçekleştiğini belirtirler. Bu özellikleri sayesinde cümlelere hareket ve canlılık katarlar.
Zarf-fiiller, fiillerin zarflaşmış halleridir ve genellikle eylemin durumunu, zamanını veya nedenini belirtirler. Örneğin, "Gülerek konuştu" cümlesinde "gülerek" kelimesi bir zarf-fiildir ve konuşma eyleminin nasıl yapıldığını (gülerek) belirtir.
Zarf-Fiil Ekleri Nelerdir?
Zarf-fiilleri tanımak için öncelikle yaygın olarak kullanılan eklerini bilmek gerekir. İşte en sık karşılaşılan zarf-fiil ekleri:
- -ken (-yken): Okurken, gelirken, giderken
- -alı / -eli: Göreli, başlayalı, gideli
- -madan / -meden: Bakmadan, gelmeden, gitmeden
- -ınca / -ince / -unca / -ünce: Gelince, kalınca, görünce
- -ıp / -ip / -up / -üp: Kaçıp, gülüp, yürüyüp
- -arak / -erek: Koşarak, gülerek, severek
- -dıkça / -dikçe / -dukça / -dükçe / -tıkça / -tikçe / -tukça / -tükçe: Geldikçe, baktıkça, güldükçe
- -casına / -cesine: Çocukçasına, delicesine
- -meksizin / -maksızın: Durmaksızın, bakmaksızın
- -r… -maz: Gelir gelmez, gider gitmez
Bu ekleri ezberlemek, bir cümlede zarf-fiili kolayca bulmanıza yardımcı olacaktır.
Cümlede Zarf-Fiil Nasıl Bulunur?
Bir cümlede zarf-fiili bulmak için şu adımları izleyebilirsiniz:
- Öncelikle cümlede fiilleri tespit edin.
- Fiillere yukarıda bahsedilen zarf-fiil eklerinden birinin gelip gelmediğini kontrol edin.
- Eğer bir fiil, bu eklerden birini almışsa ve cümlede zarf (belirteç) görevinde kullanılıyorsa, o sözcük bir zarf-fiildir.
Örneğin, "Eve gelirken ekmek aldım" cümlesinde "gelirken" kelimesi bir fiildir ve "-ken" ekini almıştır. Bu kelime, cümlenin anlamını "ne zaman" sorusuyla belirterek zarf görevini üstlenmiştir. Dolayısıyla "gelirken" kelimesi bir zarf-fiildir.
Zarf-fiiller, cümlelerin anlamlarını zenginleştiren ve ifade gücünü artıran önemli dilbilgisi unsurlarıdır. Bu rehber sayesinde artık bir cümlede zarf-fiilleri kolayca bulabilir ve Türkçe dilbilgisindeki bu önemli konuyu daha iyi anlayabilirsiniz.